Inne przydatne definicje

  

Dramaturgiczna świadomość – w większości sytuacji nasze postępowanie motywowane jest czymś innym niż chęć wywarcia jakiegoś wrażenia na innych. Kiedy indziej jednak dobrze pamiętamy, że otaczający nas ludzie kształtują sobie o nas jakieś wyobrażenie. Znajdujemy się wówczas w stanie dramaturgicznej świadomości, w którym zdajemy sobie sprawę, że nasze zachowanie świadczy o nas (Leary 2007, 29).

Dylemat autentyczności (authenticity dilemma) – dylemat autoprezentacyjny – czy przedstawiać się w sposób pożądany przez audytorium, ale nieprawdziwy, czy też w sposób prawdziwy, ale niepożądany przez audytorium (Wojciszke 2013,532).

Efekt Ascha – forma konformizmu, w której większość grupy wpływa na formułowane przez jednostkę oceny niejednoznacznych bodźców, takich jak różne długości odcinków (Zimbardo, Johnson,McCann 2010e, 216).

Efekt pierwszeństwa (primacy affect) – w kształtowaniu wrażenia tendencja przejawiająca się w tym, że informacja o sobie prezentowana jako pierwsza ma większy wpływ na całościowe wrażenie w związku z tą osobą, jakie kształtuje się u odbiorcy, niż informacja zaprezentowana później (Colman 2009, 172).

Egotyzm atrybucyjny – jako błąd atrybucyjny sprawia, że ludzie przypisują własne sukcesy czynnikom wewnętrznym, takim jak zdolności, a własne porażki sytuacyjnym czynnikom zewnętrznym, takim jak pech (Colman 2009, 182).

Grupa własna – „my”, osoby mające poczucie przynależności do jednej grupy i wspólnej grupowej tożsamości (Myers 2003, 453).

Hipokryzja moralna (moral hypocrisy) – skłonność do przedstawiania się sobie i innym jako osoba moralna bez podejmowania faktycznie moralnych działań (Wojciszke2013, 535).

Ingracjacja (ingratiation) – forma autoprezentacji obliczona na zwiększenie własnej atrakcyjności w oczach drugiej osoby. Po raz pierwszy badana eksperymentalnie na początku lat 60. XX w., przez amerykańskiego psychologa, Edwarda Ellswortha Jonesa (1926-93), który zaobserwował trzy główne klasy taktyk powszechnie stosowanych przez ingracjatorów zmotywowanych do zdobycia przychylności osoby docelowej: podwyższanie samooceny osoby docelowej, polegające na schlebianiu jej i komplementowaniu; konformizm w zakresie opinii, kiedy ingracjator udaje, że podziela nastawienie osoby docelowej, dotyczące istotnych kwestii; pozytywna autoprezentacja, w której ingracjatorzy obu płci podkreślają swoje najbardziej atrakcyjne cechy, bagatelizując swoje słabe strony. Dodatkowo, jeśli pozwalają na to okoliczności, ingracjatorzy często oddają przysługi osobie docelowej. Badanie wykazało, że te taktyki są często skutecznym narzędziem wzbudzania sympatii, a osiągnąwszy cel, ingracjatorzy często nabierają przekonania, przypuszczalnie z próżności, że nie stosowali żadnych taktyk. (łac. in + gratia łaska) (Colman, 2009, 275-276).

Konformizm – skłonność ludzi do przyjmowania zachowań, postaw i opinii innych członków grupy (Zimbardo, Johnson, McCann 2010e, 216).

Komunikacja niewerbalna (non-verbal communication, NVC), każda z form komunikacji, poza → językiem (1), do których zalicza się → parajęzyk (pozawerbalne aspekty mowy), → wyraz twarzy, wymiana → spojrzeń, → kontakt wzrokowy, → mowa ciała (gesty i inne ruchy ciała pełniące funkcję komunikacyjną) i → proksemika (wykorzystanie przestrzeni osobistej w celu komunikacyjnym). Zob. hipoteza równowagi, Mądry Jaś, semiotyka, trening umiejętności społecznych, zachowanie ekspresyjne (Colman, 2009, 327).

Mechanizmy obronne (defence mechanisms), pojęcie stosowane najpierw w psychoanalizie, później szerzej w psychologii i psychiatrii w odniesieniu do sposobów, w jaki ego broni się przed żądaniami id. Bardziej ogólnie, jest to wzorzec uczuć, myśli czy zachowań pojawiających się w odpowiedzi na spostrzegane psychiczne zagrożenie, co umożliwia stosującej go osobie uniknąć świadomości konfliktu lub wywołujących lęk idei czy pragnień. W książce Ego i id (1923) Freud dał wyraz swojemu przekonaniu, że mechanizmy obronne są nieświadomą funkcją ego (Colman 2009, 378-379).

Mowa ciała (kinesics/body language) – gesty i inne ruchy ciała odgrywające rolę w komunikacji niewerbalnej. Gesty są często klasyfikowane jako: emblematy (gesty zastępujące słowa, takie jak machanie ręką na „do widzenia” lub przyłożenia palca wskazującego do warg oznaczające „cisza”; ilustratory (gesty towarzyszące mowie i obrazujące jej treść, takie jak rozłożenie rąk dla zilustrowania opisu wielkiej ryby); adaptery (gesty polegające zazwyczaj na dotykaniu własnego ciała, pomagające w radzeniu sobie z reakcjami emocjonalnymi, takie jak zakrycie oczu w szoku lub przyłożenie dłoni do ust ze zdziwienia); regulatory (gesty towarzyszące mowie i pomagające koordynować kolejność zabierania głosu, w tym uniesienie ręki sygnalizujące, że dana osoba jeszcze nie zakończyła (wypowiedzi). Są również oznaki emocji, do których należą wyrazy twarzy przekazujące informacje o stanach emocjonalnych (Colman 2009, 412)

Odwrócenie (reversal) –  akt lub proces odwracania. W psychoanalizie mechanizm obronny, za pomocą którego cel popędu zmienia się w przeciwieństwo, zazwyczaj z postaci aktywnej w pasywną, na przykład kiedy sadyzm seksualny zamienia się w masochizm seksualny albo oglądactwo w ekshibicjonizm. Nazywany też odwróceniem w przeciwieństwo (Colman 2009, 466).

Racjonalizacja (rationalization) – akt uzasadniania kompromitującego zachowania po jego wystąpieniu lub usprawiedliwianie czy tłumaczenie się po fakcie. W psychoanalizie mechanizm obronny polegający na przywołaniu fałszywego, ale samouspokajającego wyjaśnienia zachowania, które w rzeczywistości jest efektem wypartych pragnień (Colman 2009, 621).

Samoutrudnianie (self-handicapping): angażowanie się w działania, myśli lub uczucia, które obniżają szansę sukcesu, ale zwalniają z osobistej odpowiedzialności za porażkę (a w dodatku nasilają osobistą chwałę w wypadku sukcesu) (Wojciszke 2013, 543).

Samoocena – stosunek człowieka do samego siebie, szczególnie do charakteryzujących go właściwości. Samoocenę stanowi zbiór sądów wartościujących, odnoszących się do poszczególnych cech czy właściwości jednostki, a także ogólny stosunek jednostki do siebie w większości aspektów, które uważa ona za ważne. Stosunek jednostki wobec samej siebie może być pozytywny (wówczas mówimy o samoocenie wysokiej) lub negatywny (wówczas mamy do czynienia z samooceną niską). Samoocena może być w różnym stopniu adekwatna. Adekwatność określa stopień zgodności między cechami, jakie jednostka faktycznie posiada, a tymi, która jest skłonna sobie przypisywać. Samoocena nieadekwatna może przybierać formę samooceny zaniżonej lub zawyżonej. Oceniając siebie, jednostka bierze pod uwagę wyniki własnych działań, dokonuje analizy informacji o własnych sukcesach i niepowodzeniach, a także uwzględnia opinie i oceny formułowane przez innych ludzi (Siuta 2009, 254).

Spostrzeganie lustrzane – odwzajemniane wizerunki siebie tworzone przez strony konfliktu. Na przykład każdy może spostrzegać siebie jako moralnego i kochającego pokój, a drugą stronę jako złą i agresywną (Myers 2003, 648).

Stereotyp fizycznej atrakcyjności – przypuszczenie, że ludzie charakteryzujący się pięknem fizycznym posiadają również wiele innych pożądanych cech. Wierzymy, że to, co piękne, jest jednocześnie dobre (Myers 2003, 543).

Stereotypy – uogólnienia dotyczące członków jakiejś grupy społecznej, sprawiające, że traktujemy ich jako posiadających te same właściwości, nie dostrzegając istniejących między nimi różnic. Jeśli generalizacja jest wynikiem doświadczeń, a stereotyp zgodny jest z rzeczywistością, to pełni on funkcję przystosowawczą, stanowiąc metodę radzenia sobie ze złożonymi zjawiskami społecznymi. Gdy stereotyp jest wynikiem nadmiernej generalizacji, jest negatywny lub fałszywy, wówczas może być społecznie szkodliwy, prowadząc do uprzedzeń i dyskryminacji (Siuta2009, 269-270).

Taktyki atrybucyjne i repudiacyjne – taktyki autoprezentacyjne zmierzające do zakomunikowania, że człowiek posiada pewne cechy albo że jest osobą danego typu, nazywane są taktykami atrybucyjnymi. Często wszakże zależy nam na przekonaniu otoczenia, że nie jesteśmy ludźmi pewnego typu. Taktyki które służą zaprzeczeniu, że jednostkę charakteryzują określone cechy, lub też że jest osobą danego typu, zwane są taktykami repudiacyjnymi (Leary 2007, 29-30).

Teoria równowagi poznawczej (cignitive balance theory) – koncepcja zakładająca uzgadnianie (dopasowywanie) postaw wobec obiektów spostrzeganych jako do siebie przynależące (tworzące jednostkę poznawczą) (Wojciszke 2013, 545).

Teoria społecznego uczenia się – teoria głosząca, że uczymy się społecznych zachowań poprzez obserwację i naśladownictwo oraz otrzymywanie kar i nagród (Myers 2003, 499).

Teoria spójności poznawczej (cognitive consistency theory) – każda z licznych teorii postaw i zmiany postaw, zgodnie z którą ludzie dążą do zachowania spójności między własnymi przekonaniami. Do najbardziej znanych należą teoria równowagi (Heidera), teoria zgodności postaw i teoria dysonansu poznawczego (Colman 2009, 761).

Tożsamość osobista (personal identity) – doświadczanie siebie samego jako niepowtarzalnej jednostki różniącej się od innych jednostek; wiąże się z podziałem świata społecznego na kategorie „ja-inni” i wyodrębnieniem wiedzy o własnych cechach, które najsilniej odróżniają jednostkę od pozostałych członków własnej grupy (Wojciszke 2013, 545).

Tożsamość społeczna (social identity) – doświadczanie siebie samego jako członka grupy, z którą człowiek się utożsamia, różniącej się od innych grup społecznych; wiąże się z podziałem świata społecznego na kategorie „my-oni” (Wojciszke 2013, 545).

Warunkowanie sprawcze – proces, za pomocą którego organizm uczy się znaczenia pierwotnie obojętnej reakcji, czyli tego, że sprawia ona pojawienie się pożądanych stanów rzeczy. Jeżeli po jakimś zachowaniu następuje nagroda, szansa wystąpienia tego zachowania w przyszłości rośnie (Wojciszke 2013, 380).

Wzmocnienie pozytywne – bodziec prezentowany po reakcji i zwiększający prawdopodobieństwo ponownego jej wystąpienia (Zimbardo, Johnson, McCann 2010b, 134).

Zaangażowanie ego (ego involvement) – zaangażowanie poczucia własnej wartości w działanie lub zadanie (Colman 2009, 871).

Zjawisko wiary w sprawiedliwy świat – skłonność ludzi do podzielania przekonania, że świat jest sprawiedliwy i każdego spotyka to, na co zasłużył, oraz zasługuje na to, co go spotyka (Myers 2003, 474).



[Cytaty lokalizuję w tekście wg przyjętego w psychologii schematu, a więc w nawiasie podaję kolejno: nazwisko autora, rok wydania i numer strony].

  

google.com, pub-3184547611741645, DIRECT, f08c47fec0942fa0