W dalszej części przytoczonego rozdziału o autoprezentacyjnych pamięciowych manipulacjach Leary wdaje się w dość ryzykowne – aczkolwiek niezmiernie ciekawe – dywagacje:

Wypada zauważyć, że zagadnienie pamięci i pamięciowych – choć raczej niezwiązanych z kreowaniem wizerunku – manipulacji obrosło już niesamowitą ilością pouczającej, a nierzadko naprawdę rewelatorskiej literatury (zainteresowanym polecam zwłaszcza klasyczną książkę francuskiego socjologa Maurice’a Halbwachsa Społeczne ramy pamięci ‎oraz pracę zbiorową Pamięćzbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka). Także wymienione przez Leary’ego teorie dotyczące spójności poznawczej oraz wpływu zachowań na postawy i przekonania („wnioskowanie o swoich postawach na podstawie obserwacji własnego zachowania”) doczekały się całkiem wiarygodnych uzasadnień.

Dość przekonujące wydaje mi się też powiązanie manipulowania pamięcią z motywacją autoprezentacyjną. Trzeba tu jednak wyraźnie rozgraniczyć dwie sfery: nieświadome (re)konstruowanie pamięci – „przekręcanie, przebudowywanie lub fabrykowanie treści swojej pamięci” (Leary2007, 35) – jest zupełnie czym innym od świadomego jej modelowania w celach autoprezentacyjnych.

To pierwsze odbywa się bowiem w sferze intrapersonalnej – jest skutkiem swoistej gry pomiędzy różnymi, często skonfliktowanymi aspektami psychiki jednostki (w psychoanalizie nazywa je się id, ego i superego), z której nie zdaje ona sobie sprawy. To drugie natomiast zachodzi w sferze interpersonalnej – jest świadomym manipulowaniem treściami, jakie jednostka strategiczne prezentuje publicznie (jedne treści eksponuje, inne ukrywa, jeszcze inne po prostu wytwarza na użytek danego audytorium). Innymi słowy, z jednej strony mamy nieświadome manipulacje pamięcią, z drugiej strategiczne zarządzanie tym, co się faktycznie pamięta. I tylko te ostatnie mają bezpośredni związek z tematyką autoprezentacji.

Owszem, kierowanie wrażeniem może mieć charakter nieświadomy, ale tylko w tym sensie, że prezentująca się osoba nie zdaje sobie sprawy z tego, że jej zachowanie powodowane jest – choć nie zawsze wyłącznie – motywami autoprezentacyjnymi. Natomiast nieświadome manipulacje pamięcią są domeną działania mechanizmów obronnych – wyparcia, zaprzeczenia, tłumienia, odwrócenia itp. – które docierają do świadomości w postaci gotowych „wspomnień” i które jednostka w dobrej wierze uważa za prawdziwe. Słowem, o ile można wykorzystywać te wytworzone nieświadomie „wspomnienia” do taktycznego dysponowania nimi w sferze interpersonalnej, o tyle same te mechanizmy pozostają poza jakąkolwiek kontrolą: to nie jednostka nimi świadomie manipuluje, ale przeciwnie – to one manipulują świadomością jednostki.

Oba te zjawiska łączy jeden cel – bronią one korzystnego obrazu „ja”. Z tym że mechanizmy obronne dbają o „ja” wewnętrzne (samoocenę), zaś taktyki autoprezentacyjne zajmują się „ja” zewnętrznym (wizerunkiem publicznym). A że samoocena ma ostatecznie pośredni wpływ na kreowanie wizerunku publicznego – osoba pewna poczucia własnej wartości skuteczniej kreuje swój pożądany wizerunek na użytek bliźnich – i vice versa: wizerunek publiczny oddziałuje zwrotnie na samoocenę, nic dziwnego, że ludzie przywiązują równą uwagę do ich obu.